WANDELEN: Veluwezoom 1

Op dinsdag, 5 september 2023, een wandeling van Velp naar Dieren langs de zuidrand van Nationaal Park (NP) Veluwezoom. Een lijnwandeling met goede treinverbinding terug. Veluwezoom is één van de twee NPs (samen met De Hoge Veluwe) in Nationaal Landschap Veluwe. Het is ook het oudste NP (1930).

Aan de rand van Velp een statig huis met de naam ‘Refugium’. Het blijkt de woning te zijn geweest van ene Bernard ter Haar (1806–1880), een negentiende-eeuwse moralistische dominee-dichter en hoogleraar theologie. Hij was medeverantwoordelijk voor de val van het kabinet Thorbecke I in 1853, omdat hij het niet eens was met het herstel van de hiërarchische, bisschoppelijke organisatie van de katholieke kerk en stilzwijgend werd gesteund door koning Willem III. Ja, dan is een ‘Refugium’ geen overbodige luxe.

Bij de volkstuintjes van Velp denk ik eerst woekerende Japanse duizendknoop te zien – een schrikbeeld van de fietstochten langs de Schelde – maar het is een wat onschuldiger familielid, de klimmende heggenduizendknoop.

De waterpartijen rond Kasteel Biljoen worden gevoed door de Beekhuizerbeek, een favoriete speel- en schaatsplek van Marita tijdens haar jeugd in Velp. Gewone hennepnetel is in ruime mate aanwezig op de oevers. Biljoen is nu een prachtig kasteel met vier identieke hoektorens, voorzien van een klokvormige helm. Het wapen op de gevel gaat vergezeld van een korte spreuk: ‘Semper idem’ oftewel in vrije vertaling ‘Het is ook altijd hetzelfde gesodemieter’.

Het is onduidelijk waar de naam Biljoen vandaan komt. In de loop der tijden is de naam ook op vele manieren gespeld, van Biljoen tot Bouillion en alles wat er tussenin zit. Het kasteel is niet verwoest in Rampjaar 1672 door de Franse troepen omdat Lodewijk XIV hier tijdelijk zijn hoofdkwartier vestigde. En omdat de bevelhebber van zijn leger ‘Heer van Bouillon’ in de Ardennen was en daardoor gecharmeerd van de naam Biljoen. Zo hangt het leven van een kasteel van toevalligheden af! In de negentiende eeuw heeft Anna Paulowna er kort gewoond (1849/50) toen ze net weduwe van koning Willem II was geworden.

Ik loop een eindje langs de Beekhuizerbeek met een kleine waterval en passeer de spoorlijn Velp–Dieren. Tegen een boom bij de spoorboom staat een leeg kinderwiegje. Ik dwing me te stoppen met onnodige, onzinnige gedachten.

Alles groeit en bloeit maar door dankzij het warme najaarsweer. Ik neem aan dat de sneeuwbessen geen voorbode zijn van een strenge winter. Misschien wel van vuurwerk, want ze knallen flink onder je schoenen.

Snel verder, de eerste helling van NP Veluwezoom op, de Keienberg. Zo’n eerste helling is ‘killing’, maar vervolgens blijk je een soort cadans te ontwikkelen.

Een tweede meertje – de Beekhuizervijver – is ook onderdeel van de Beekhuizerbeek, die ten noorden van Velp ontspringt. Ik vervolg door de bossen en kom nauwelijks mensen tegen. Ik bedenk dat een vrouw alleen deze wandeling niet zou durven maken, en dat is niet vanwege de wolf. Vrouwelijke wandelaars hebben minimaal zelf een wolfshond bij zich.

Adelaarsvaren en blauwe bosbes verzorgen de ondergroei in het bos. Door een klaphek betreed ik heide met als onderdeel de omheinde begraafplaats Heiderust. De heide is inderdaad in rust, want er is weinig van over. Vooral opslag van bomen en struiken, waaronder vele gaspeldoorn struwelen, die een beetje doen denken aan jeneverbesbossen. Opengesprongen peultjes zitten vooral aan de uiteinden van de takken. Tijdens de bloeitijd een zee van gele vlinderbloemen.

Een bordje van Natuurmonumenten meldt trots dat de Japanse duizendknoop is verwijderd. Gelukkig doen we er in Nederland wat aan, want we moeten niet de Belgen achterna, die de strijd al verloren hebben (zie: ‘Durme en Schelde’).

Een kudde Veluwse heideschapen heeft de schaduw van de bosrand opgezocht. Twee rammen met mooie hoorns zitten elkaar een beetje te pesten. Ik zie de eerste wroetsporen van wilde zwijnen.

Via een holle weg bereik ik het Bezoekerscentrum Veluwezoom in Rheden, maar ik wandel stug door naar de zuidkant van het Herikhuizerveld, beter bekend als Posbank.  

Ik had me voorgenomen om – naar analogie van ‘Thalassa, Thalassa’ – bij het zien van de mooie bloeiende heidevelden ‘Calluna, Calluna’ en ‘Erica, Erica’ te gaan roepen, maar de aanblik van de heide is teleurstellend. Er zijn zeker struiken die er bloeiend uitspringen, maar de heide is nog lang niet hersteld van de langdurige droogte. Een groep IJslandse pony’s helpt de vergrassing tegen te gaan.

De beschrijving voert me in de bossen langs een ‘Drinkplaats’, en ik neem dan ook een flinke slok water uit mijn rugzak. De poel is duidelijk in trek bij wilde zwijnen om te zoelen. Overigens is het prettig om op deze tropische dag vooral door bos te wandelen. Opvallend veel mestkevers wagen zich op de geasfalteerde fietspaden. Op door zwijnen omgewoelde grond resteert slechts een flinke populatie van helmkruid met droge zaaddozen te midden van bloeiende zwarte nachtschade.

Bij De Steeg kom ik langs Huize Rhederoord, een prachtig landhuis omgeven door een park met oude exotische bomen zoals de mammoetboom. Grondbezit en bebouwing zijn vanaf de zeventiende eeuw geleidelijk opgebouwd door rijke Gelderse regentenfamilies. Maar verrek, hier ben ik een keer eerder geweest. Daar, onder die rode beuk naast het huis was op een mooie zomerse dag enkele jaren geleden de huwelijksceremonie van nichtje Daniëlle.  

Aan de oostzijde van De Steeg ligt tegen de uiterwaarden aan Kasteel Middachten (zie: ‘Havikerwaard’). Langs het kasteel loopt een provinciale weg, de bekende Middachterallee met vier rijen beuken. Stadhouder Frederik Hendrik (1584–1647) zou de statige laan – oorspronkelijk met eiken – aangelegd hebben om zijn troepen tijdens de Tachtigjarige Oorlog snel te kunnen verplaatsen, maar vanwaar en waarheen blijft mij onduidelijk. De huidige beuken dateren van na de Tweede Wereldoorlog, vernieuwd om oorlogsschade ongedaan te maken.

Op de terreinen rond Kasteel Middachten kom ik langs een uniek bronbos, waar Veluws kwelwater opwelt. Zoekt en gij zult zeldzame planten vinden in dit moeras.

Op weg naar Ellecom een bloeiende sterrenmuur in de berm. Het blijkt watermuur te zijn, erg gelijkend op bosmuur, maar te herkennen aan de vijf stijlen in de bloem (tegenover drie bij bosmuur).

Ik bereik het oude dorp Ellecom. Aan de zuidkant ligt het Nicolaaskerkje, waarvan delen dateren uit de twaalfde eeuw. De bewoners van Middachten hebben een crypte in het kerkje.

Er vliegen een viertal militaire propellervliegtuigen over. Mogelijk opgestegen van vliegveld Deelen om even te oefenen voor de aanstaande herdenking van Operatie Market Garden, half september.

Op de kruising bij het kerkje staat een beeld van kunstenaar Bob Lejeune, met de titel ‘Het Dorp’. Lang geleden heb ik hier al eens een oordeel over uitgesproken (‘Zigzag over de IJssel’. In: Tureluren, 2015): over smaak valt niet te twisten.

De route van Ellecom naar Dieren leidt langs de ommuurde Hof te Dieren, in de zeventiende en achttiende eeuw het favoriete jachtslot van de Oranjes. Het slot werd in 1795 door de Fransen in brand gestoken, en een negentiende-eeuwse vervanging, gebouwd door nieuwe eigenaren (Landgoed Twickel) ging verloren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Marita herinnert zich als kind – ze moet een jaar of zes zijn geweest – getuige te zijn geweest van nog een brand op het terrein. Inderdaad is in 1966 de portierswoning aan de oprijlaan in vlammen opgegaan.

Op het ommuurde terrein is nu een wijngaard gevestigd en een kwekerij van vaste planten, oorspronkelijk opgezet door  tuinier-schrijver Romke van de Kaa.                  

In Dieren wandel ik door het Carolinapark. De laatste eigenaresse, Mej. Viëtor (1855–1941) schonk haar deftige huis en het omringende park aan de Gemeente Dieren voor publiek gebruik. Helaas is het Petit Café in de Oranjerie gesloten. Een borstbeeld van Mej. Viëtor met ouderwets knotje houdt een oogje in het zeil. Dat is maar goed ook, want in de volière met prachtige duiventil is een doffer een duivin meermalen aan het aanranden.

[Beeldverhaal]

Gepost: 30 September 2023

Mooisteroutes.nl: Van Velp naar Dieren (18 km)