Fietsen: Overbetuwe

Weer eens een fietstocht vanuit huis, maar nu de Rijn over voor een rondje Overbetuwe. Overbetuwe is de gemeente gelegen tussen Neder-Betuwe in het westen en Lingewaard in het oosten. Het is dinsdag, 11 april 2023, een droge dag met dreigende luchten en flink wat wind. Het water in de Rijn staat behoorlijk hoog door het buitenlandse smelt- en regenwater; de kribben zijn nog net zichtbaar. Het Lexkesveer doet extra lang over de overtocht.

De kersenbomen van fruitteler Timmer in Randwijk staan op het punt van bloei. Ik kan niet wachten. In de bermen bloeien het gras grote vossenstaart en raapzaad. Bij raapzaad steken de open bloemen uit boven de bloemknoppen, een verschil met koolzaad. Het is vooral raapzaad dat je tegenkomt in de bermen.

In Randwijk liggen de restanten van kasteel Nijburg, dat wil zeggen enkele aarden wallen en grachten. Het kasteel uit de veertiende eeuw werd door hertog Karel van Gelre rond 1520 afgebroken omdat hij de stenen nodig had voor iets belangrijkers: het kasteel in Wageningen! Het leengoed Nijburg bleef wel bestaan.

Op de Rijndijk richting Heteren blinkt aan deze kant het Veerhuis van het voormalige Renkumse Veer in de zon en aan de overkant de stinkende papierfabriek Parenco/Smurfit Kappa. Marita’s opa was eigenaar van het veer en bewoonde met zijn gezin het grote veerhuis. De Rijnbrug bij Heteren betekende het einde van het autoveer, hoewel er nu weer een toeristisch voetveer door vrijwilligers wordt aangeboden.

Binnendijks staat de bloesem van boomgaarden en kwekerijen op springen. Bij de opblaaspop die een 50-jarige Sarah moet verbeelden staat de boezem op springen: ’50 jaar gezond en wel, half antiek maar toch nog fel’.

Bij Heteren krijgt de Rijn meer ruimte in de Randwijkse Waarden. Bij de ingebruikname rond 1707 van het Pannerdensch Kanaal als nieuwe loop van de Nederrijn, werd een deel van Heteren door de nieuwe watermassa weggevaagd. Alleen de toren van het oude kerkje, de ‘peperbus’, staat nog fier overeind. Heteren was één van zes ‘Verdronken dorpen van Gelderland’, beschreven door Jan & Sanne Terlouw (‘Linge’. In: Dreamgirls, 2018).

Onder de Heterense Rijnbrug door richting Driel, waar ook de stuw blinkt in de zon, met erachter Westerbouwing op de stuwwal. Verschillende monumenten langs de dijk herinneren aan Operatie Market Garden.

In Heteren verblijft de moeder van Marita in verzorgingstehuis Liefkenshoek. Om er te komen rijden we met de auto een stuk over de Cora Baltussenallee. Cora Baltussen (1912–2005) valt nu voor mij op haar plek. Als verpleegster van het Rode Kruis verzorgde ze in 1944 de gewonden van de Poolse brigade die de omsingelde Engelsen in perimeter Hartenstein met weinig succes te hulp probeerde te komen. Ze heeft zich levenslang ingezet voor eerherstel voor de Polen onder leiding van generaal Sosabowski, hetgeen uiteindelijk gebeurde in 2006. Op het Sosabowskiplein midden in Driel staat het monument ‘Surge Polonia’.

Op weg naar Elst kom ik langs het Hollanderbroek, van oudsher een moerassig gebied, waar door ‘Hollanders’ watergangen werden aangelegd om de komgronden te kunnen gebruiken als hooiland. Binnenkort maar eens wandelen, denk ik.

Ik bereik de Linge bij de Homoetsebrug en volg deze rivier een flink stuk naar het oosten. De eerste lammetjes dartelen alweer in de wei. Bij de Raaijebrug staat een oud moordkruis in de berm. Zo’n ereteken was onderdeel van de verzoening tussen moordenaar en familie van het slachtoffer. Van recentere datum zijn de twee moderne visliften bij de brug.

Een groene specht blijft me even van dichtbij in de berm aanstaren, maar alleen op grotere afstand in het weiland krijg ik de vogel op de foto.

Elst is de grootste plaats van de gemeente Overbetuwe. Over de Gallo-Romeinse tempels onder de Grote Kerk heb ik al eens uitgeweid (‘Rijn en Waal’. In: Paradijs, 2022).               

Bij Valburg staat de mooie standerdmolen ‘Nieuw Leven’, door de Stichting ‘OpNieuw Leven’ nieuw leven ingeblazen. Her en der wappert een vlag met drie horizontale banen in de kleuren blauw-geel-zwart. Ik heb het tot mijn schande moeten opzoeken, want het blijkt de provinciale vlag van Gelderland te zijn. Overigens bleek een aantal jaren geleden dat ongeveer twee derde van de Gelderlanders de Gelderse vlag niet kent. Nu dan twee derde deel min één individu (al ben ik geen Gelderlander van geboorte)!

Ik passeer de Betuwelijn en de A15, fiets een paar meter in een uithoekje van Nijmegen, vervolgens door Oosterhout waar ik op de dijk even mag genieten van het zicht op de Waal.

Dan binnendijks over het mooie fietspad door het Strandpark Slijk-Ewijk. Wandelen om deze plassen is zeker ook de moeite waard (‘Loenen’. In: Eigen land laatst!, 2021). Prettig om op de oevers weer tapijten te zien van gele paardenbloem en witte madelief. Langs een omringende sloot een grote populatie van uitgegroeide bloeiwijzen van groot hoefblad, inmiddels vergezeld van de grote bladeren. Ook bij klein hoefblad worden de bloeiwijzen omringd door de (iets kleinere) grote bladeren. In het water het kunstwerk ‘Timeline’, een slingerpaadje dat je leidt van het heden naar het verleden (mammoettanden) en de toekomst (futuristische tijdcapsule). Overigens waag ik me niet op het paadje, waar momenteel zo’n vijf centimeter water op staat.

Onder de A50 door bereik ik Herveld, een gespleten dorp met een van oorsprong protestants Herveld-Zuid en een katholiek Herveld-Noord. Bijzonder is het Romeplein met een boerderij Klein Rome. Geen eerbewijs van het katholieke Herveld-Noord aan de Roomse paus, maar een herinnering aan de talrijke sporen uit de Romeinse tijd. In de sloot bloeit de gewone waterranonkel.

Onder de A15 en de Betuwelijn door fiets ik door Zetten richting Hemmen. Toen ik een tijdje geleden schreef dat ik de winterakoniet had gevonden op een landgoed in Overveen bij Haarlem (zie ‘Elswout’), meldde vriend Roel dat ik niet zo ver had hoeven reizen. Het kerkhof rond het kerkje van Hemmen zou er vol mee staan. Dat moet even gecheckt worden. Inderdaad een grote populatie, inmiddels uitgebloeid en met vruchtjes boven de karakteristieke bladkransen.

De Kasteeltuin in Hemmen gaat pas op 1 mei open. Bij de toegangspoort hoor ik een enorm gestommel onder de pannen van het afdak. Ben bang dat een steenmarter zich niet heeft laten tegenhouden door de wintersluiting.    

[Beeldverhaal]

Gepost: 1 Mei 2023

Knooppunten: 50, 51, 76, 75, 32, 26, 33, 23, 24, 18, 17, 25, 22, 43, 42, 41, 38, 40, 39, 75, 76, 58, 54, 53, 50 + aanfietsroute v.v. (62 km)