SELFIES: Zuid-Afrika – Soweto

Zondag, 23 juli 2023. In tegenstelling tot beloofd zijn er geen dagkamers beschikbaar in de Airport Game Lodge. Alle koffers gaan meteen de bagage aanhanger in, die overigens wel achterblijft bij het hotel. Eind van de middag halen we de bagagekar op en worden we gedropt op de O.R. Tambo Luchthaven, waar we volop de tijd zullen hebben om te eten en te winkelen tot onze thuisvlucht tegen middernacht.

Met een andere bus, die zelfs iets ruimer is dan de oude, gaan we richting Soweto. Soweto staat voor South Western Townships. Tijdens de goudkoorts kwamen veel zwarte Zuid-Afrikanen naar Johannesburg om te werken in de mijnen. Vanaf het begin werden ze gehuisvest in de zuidwestelijke buitenwijken van de stad. De toestroom werd echter steeds groter en helemaal na de Tweede Wereldoorlog toen zwarte Zuid-Afrikanen door de Nasionale Partij gedwongen werden te verhuizen naar de townships in het kader van de Apartheid. Tel hier momenteel bij op het enorme aantal illegale immigranten (zo’n tien procent van de bevolking) uit het chaotische Zimbabwe, het arme Malawi en de nasleep van de burgeroorlog in Mozambique, en ziedaar het recept voor grote spanningen.

Pieter moet vandaag een stapje terug doen en achter in de bus plaatsnemen. Een bezoek aan Soweto is alleen mogelijk met een plaatselijke gids. Wij zullen gids Josephine oppikken bij een benzinestation, maar ze blijkt per abuis op een verkeerde bus te zijn gesprongen. Met enige vertraging gaat onze tocht van start, zo ongeveer bij de koeltorens van een voormalige kolencentrale, die nu gebruikt worden om te bungyjumpen. Ze zijn mooi beschilderd.

Er is sinds de afschaffing van de Apartheid veel verbeterd in de townships. Soweto is een verzameling van rijkere wijken, doorsnee wijken, maar ook nog echte sloppenwijken. Inwoners die rijk zijn geworden in de informele economie van Soweto, worden geacht in Soweto te blijven en te helpen de townships te verbeteren. ‘Runners’ worden niet geapprecieerd. We zijn de hele vakantie nog geen bedelaar tegengekomen. Fooien geven is wel een algemeen gebruik. Maar ‘iets voor je geld doen’ lijkt een leidend principe. Dat neemt niet weg dat Johannesburg een onveilige stad is met zeer hoge criminaliteitscijfers.

Hoe kom je uit de armoe? Via persoonlijke leningen, vaak binnen de familie, wordt een familielid in staat gesteld een taxi aan te schaffen voor het vervoer van personen, of een pick-up voor het vervoer van goederen. Goederen die de informele economie van de townships binnenstromen bestaan vooral uit vlees, drank (bier), groenten, fruit en bouwmaterialen. Dit wordt in provisorische winkeltjes, soms vanuit een zeecontainer, langs de straat verkocht.

We bezoeken enkele markante punten, zoals de Square of Dedication, waar in 1955 alle oppositiepartijen, inclusief het ANC, een Freedom Charter afkondigden. De regering was uitgenodigd, maar stuurde slechts politie.

De kerk Regina Mundi uit 1962, één van de weinige plaatsen waar anti-apartheid activisten bijeen konden komen. Politie kwam regelmatig in de kerk op ‘bezoek’. Enkele diadeemkieviten drentelen op het kerkplein.

Het Hector Pieterson Monument, ter herinnering aan deze scholier, die hier werd doodgeschoten in 1976, toen duizenden scholieren in Soweto protesteerden tegen de afgekondigde wet dat al het onderwijs in het Afrikaans moest worden gegeven. Het was een keerpunt in de strijd tegen Apartheid. Tegenwoordig heeft Zuid-Afrika elf officiële talen: Afrikaans, Engels, Zoeloe, Xhosa, Zuid-Ndebele, Noord-Sotho, Zuid-Sotho, Tswana, Swazi, Tsonga en Venda. Om geen Babylonische spraakverwarring te krijgen, lijkt het verstandig te streven naar één overkoepelende taal die iedereen leert beheersen. Afrikaans ligt zeker te gevoelig, dus dat moet Engels worden.

Vanaf het Hector Pieterson Monument wandelen we richting Vilakazi Street, de enige straat in de wereld die twee Nobelprijs winnaars heeft voortgebracht: Nelson Mandela en Desmond Tutu. De huizen waar ze een deel van hun leven hebben doorgebracht liggen vlak bij elkaar.

We gebruiken een buffetlunch in het restaurant naast de woning van Desmond Tutu. Langs de balustrade van het restaurant worden door groepjes Zuid-Afrikanen de meest bizarre acts opgevoerd: slangenmensen, woeste krijgsdansen, ‘close harmony’ zang, acrobaten. Ze doen in elk geval iets voor het geld!

We begeven ons richting het Apartheidsmuseum, maar eerst langs twee stadions van het WK Voetbal in 2010: Ellispark Stadion en Soccer City, waar de finale Nederland–Spanje werd gespeeld voor 95,000 toeschouwers. De derde keer dat Nederland de finale van een WK verloor (1974, 1978, 2010)!

Het Apartheidsmuseum is een indrukwekkend geheel met een duidelijk overzicht van de strijd tegen de Apartheid, eerst geweldloos, later gewelddadig.

Er zijn twee ingangen, één voor blanken en één voor niet-blanken. Op je toegangskaartje staat welke ingang je geacht wordt te kiezen. Na enige tijd komen de twee routes weer bij elkaar. Bijzonder het plakkaat waarin wordt bericht over ‘duizend kameleons’ in 1985: meer dan duizend mensen veranderden van kleur, van de ene rassengroep naar de andere. 702 kleurlingen werden blank; 19 blanken werden kleurling (zullen ze niet leuk hebben gevonden); 21 Indiërs werden Maleis; 30 Maleiers werden Indiër; 249 zwarten werden kleurling; 20 kleurlingen werden zwart. Het eindigt met de constatering dat geen enkele zwarte blank werd, en geen enkele blanke zwart! 

De rollen van Nelson Mandela en Desmond Tutu worden uiteraard uitvoerig belicht in dit museum, van hun jeugd tot en met hun activisme, en de uiteindelijke overwinning en verzoening. Dat is toch wel de allergrootste verdienste van deze heren, die besloten na de machtsovername tot de instelling van de Waarheids- en Verzoeningscommissie, met het doel een streep onder het verleden te zetten zonder wraak.

We gaan nog even terug naar de Airport Game Lodge om de bagage aanhanger op te halen. We bedanken Pieter voor de wijze lessen en de prettige ‘begeleiding’, waarna hij ons afzet  op de internationale luchthaven rond zessen, en hij weg beent naar de binnenlandse luchthaven om zijn eigen vlucht naar Kaapstad te halen.

[Beeldverhaal S634]

[Doorklikken naar laatste verhaaltje S635]

Gepost: 20 Augustus 2023