FIETSEN: Mill

In 2021 maakte ik al eens een fietstocht tussen Grave en Uden, met een grote boog om Mill heen (‘Land van Grave’. In: Eigen land laatst!, 2021). Her en der kwam ik toen informatieborden en monumenten tegen die verwezen naar de Peel-Raamstelling, een verdedigingslinie nabij de grens van Brabant en Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog.  

De Peel-Raamstelling lag min of meer parallel aan de Maas en maakte in het zuiden gebruik van de Zuid-Willemsvaart vanaf de Belgische grens naar de Peel en in het noorden van riviertje de Raam tussen de Peel en de Maas bij Grave. Ze werden met elkaar verbonden door het gegraven Peelkanaal ofwel Defensiekanaal.

De belangrijkste gevechten in deze stelling vonden plaats bij Mill op de eerste twee dagen (10 en 11 mei 1940) van de Duitse inval, voor mij een reden om in die buurt nog een keer te fietsen met vriend Jan uit Breda op donderdag, 11 september 2025.

Start bij Natuurpoort De Heksenboom in Sint Anthonis. Door de grootschalige ontginning van de Peel veranderde de omgeving van moeras in landbouwgrond en bos. In het Sint-Anthonisbos zijn enkele grote heidevelden (Ullingse Bergen) bewaard gebleven. Een kudde Kempische schapen doet het onderhoud, maar de schaapskooi is uitgestorven en de kudde is niet op deze heide.

Vlakbij Wanroij komen we langs een moderne, vijf meter hoge straatkapel met een modern kruisbeeld en een bijzonder verhaal. De pastoor van Helden bestelde bij een beeldhouwer uit Wanroij een kruisbeeld voor zijn kerk. De pastoor weigerde het gemaakte product te accepteren als niet Rooms genoeg. Het beeld leidde vervolgens een zwervend bestaan tot het idee ontstond om het onder te brengen in een straatkapel. De avond voor de inwijding van de kapel werd door onbekenden het beeld overgoten met benzine en in brand gestoken. “Dan maak ik gewoon een nieuw beeld”, reageerde de maker. Amen! De kapel gaat vergezeld van het gedicht ‘De soldaat die Jezus kruisigde’ (1924) van Martinus Nijhoff.

We passeren een groot lelieveld, gelukkig flink buiten de bebouwde kom, want het ruikt er naar bestrijdingsmiddelen.

Bij een woning staan bij de oprit zowel een tweezits- als een éénzitsbankje voor vermoeide wandelaars. Het éénzitsbankje is dus eigenlijk gewoon een stoel, maar kreeg als opschrift ‘Alleenstaand bankje’.

In het bos een groot ven waar men het harde ‘Verboden te zwemmen’ heeft vermeden en vervangen door het zachtere ‘Zwemmen niet toegestaan’. Op de oever groeit en bloeit zwart tandzaad.

Net buiten het dorp Sint Hubert staat de Heimolen vrij in het landschap van de Molenheide. Het is een beltmolen uit 1878.

Aan de oostrand van Mill ligt het middeleeuwse Kasteel Aldendriel (1477), bestaande uit een voorburcht en een hoofdburcht. Door vele verbouwingen is er van het oorspronkelijke ontwerp niet veel meer over. Maar er is wel horeca in het voormalige Koetshuis, waar onze koffiepauze wreed wordt verstoord door vier laag overvliegende F-35’s, net opgestegen van de nabije vliegbasis Volkel.

In Mill volgen we een flink eind het Peelkanaal met kazematten om de paar honderd meter. Een weinig gebruikte spoorlijn – het ‘Duits Lijntje’ in de volksmond –  kruiste hier het Peelkanaal en speelde een cruciale rol in de aanval van de Duitsers. De spoorlijn vanuit het Duitse Wesel liep via Gennep, Mill, Uden, Veghel en Schijndel naar Boxtel. Aangelegd in 1878 was het bedoeld onderdeel te worden van de snelste verbinding tussen Londen, Berlijn en Sint-Petersburg. Tot de jaren dertig vorige eeuw maakten koningen en tsaren gebruik van deze spoorlijn. Al voor de oorlog waren de baanvakken aan beide zijden van de grens echter gedegradeerd tot zijlijntjes.

Op 10 mei viel de Gennepse spoorbrug over de Maas ongeschonden in handen van de Duitsers. Een pantsertrein en een trein met militairen reden vervolgens ongestoord door de Peel-Raamstelling bij Mill om te stoppen in Halte Zeeland. Inmiddels was de verdediging wakker en werd een aspergeversperring op het spoor geactiveerd. Na het afzetten van de troepen wilden de treinen terugrijden naar Duitsland, maar ontspoorden door de versperring. Na twee dagen van felle gevechten viel de Peel-Raamstelling.        

We passeren de plek met een foto van de ontspoorde trein, een demo van een aspergeversperring en enkele kazematten die door een loopgraaf met elkaar zijn verbonden. Er groeit een flinke populatie zeepkruid; handig voor de soldaten bij langdurig verblijf in de kazematten.

Even verderop staan we bij de voormalige Halte Zeeland van het Duits Lijntje. Op een infobord verhaalt een ooggetuige dat ze verbaasd was dat er treinen stopten bij Halte Zeeland, want dat was in tijden niet meer gebeurd. Het besef daalde spoedig in dat de oorlog was begonnen.

Volop actie op een aardappelveld. Een machinale rooier plukt de knollen uit de grond en deponeert ze in de ernaast rijdende tractorkar. Die hevelt de lading over op een lopende band, waar een viertal sorteerders de rotte ‘appels’ tussen de piepers vandaan halen. 

We staan even stil op de spottersplek bij vliegbasis Volkel. Een F-35 staat in de startblokken. We kijken het ‘beest’ precies in zijn uitlaat. Ik wist wel dat de geluidsoverlast van de F-35 die van de F-16 overtreft, maar dat het zo erg zou zijn had ik niet gedacht. Wat een oorverdovend, angstaanjagend geluid begeleidt de vuurspuwende straalmotor.

We bereiken Odiliapeel. Op een pleintje staat een stenen wereldbol met een soort satéprikker die wijst naar deze contreien. Het handvat van de prikker is een klein onregelmatig steentje, een subtiele verwijzing naar de meteoriet genaamd ‘Uden’, die in 1840 vlakbij enkele peelwerkers zwartgeblakerd neerplofte. De meteoriet bevindt zich in de collectie van het Noordbrabants Museum in ’s-Hertogenbosch. Het is een zeldzaam exemplaar, waarvan er wereldwijd maar een stuk of vijftig zijn gevonden. Toen de meteoriet nog niet veilig was gesteld, is er ooit een stukje van afgebroken en verloren gegaan. Zou dat het handvat van de satéprikker op deze wereldbol kunnen zijn?

Odiliapeel is vernoemd naar de heilige Odilia van Keulen. De Engelse Odilia ging rond 300 A.D. met de Engelse Ursula op bedevaart naar Rome, vergezeld van een tiental dienstmeisjes (volgens andere bronnen met elfduizend ‘maechdekens’). Op de terugweg worden ze bij Keulen door de Hunnen vermoord. Daardoor kregen zowel de heilige Odilia als de heilige Ursula de toevoeging ‘van Keulen’.

Maar dit verhaal heb ik eerder in ander verband gehoord (‘Rondje Rhenen’. In: Siem Sing a Song, 2020). Blijkbaar zat  ook de Engelse prinses Cunera in het gezelschap. Zij was één van de weinige overlevenden van de moordpartij en werd door de Koning van de Rijn Radboud meegenomen naar zijn paleis in Rhenen, waar ze vele goede werken verrichtte. Uiteindelijk werd ze gewurgd door de jaloerse koningin Aldegonde. Hoewel Cunera waarschijnlijk nooit heeft bestaan, is de wurgdoek bewaard gebleven (Museum Catharijneconvent, Utrecht). De Cunera-cultus heeft Rhenen geen windeieren gelegd. Door de verkoop van ‘aflaten’ werd de Cunera-toren steeds hoger en hoger, thans tweeëntachtig meter.

Onderweg komen we langs de weg een levensgroot stenen beeld tegen van Tom Manders, alias Dorus, gezeten op een bankje. Omdat dit het 65^ste en laatste verhaal is van mijn twaalfde verzamelbundel, is hiermee de cirkel wel echt rond. Dorus is onverwacht het verbindingsstreepje tussen dit laatste verhaal en het titelverhaal.

Verder zien we nog een aantal enorm grote velden zonnebloem, een halve meter hoog, die op het punt staan te gaan bloeien. Een passerende tractor, die een lading bloeiende exemplaren in de kar heeft, maakt duidelijk dat het hier gaat om snijbloemen voor onze boeketten.

Vlakbij ons eindpunt komen we nog door Oploo met een mooie standerdmolen, een bijzondere kerktoren met ertegenover aan de straat een carillon. Het carillon speelt om vijf uur een bekend deuntje, maar we kunnen niet op de naam komen.

Een kudde zwarte en bruine Lakenvelders met kalfjes verdient een foto. Eén bruin kalfje mist het ‘laken’, maar is er niet minder vrolijk onder.

Een poging om vanuit horeca De Heksenboom de echte op sterven liggende heksenboom in het bos te bezoeken valt in duigen door een flinke bui. Wij trekken ons terug in de horeca.             

[Beeldverhaal]

Gepost: 3 Oktober 2025

Mooisteroutes.nl: In de verdediging (60 km)